Još negacionih osvrta na tvrdnju da Evandjelje po Mateju 'nije' najstarije:
Čitajući evandjeljske tekstove stalno susrećemo s praksom da se pominju mnoge aramejske reči, koje se potom i prevode na grčki: Emanuel, Golgota, Talita kumi, Raboni, Kefa,...
"I kad su došli na mesto koje se zove Golgota, što znači Lubanja,..." (Matej, 27:33) - "Oko devetoga časa /dana/ pak povika Isus veoma glasno: Eli, Eli, lema savahtani, to znači: Bože moj, Bože moj, zašto si Me ostavio?" (Matej:27:46)
Sve to, odnosno mnoštvo aramejskih fraza, jasno ukazuje da je Praevandjelje najpre zapisano na aramejskom jeziku, a potom je prevedeno na grčki, koine, uz zadržavanje nekih aramejskih termina, i naravno uz njihovo prevodjenje.
U Svojoj Besedi na Gori Isus pored ostalog iznosi zaistinski Zakon: "... Neće ni jedno j o t a ili jedna crtica od Zakona nestati,..." (Matej, 5:18) - Pošto je Isus govorio aramejski, u svom govoru on dakako nije rekao 'jota' već 'jod'. Aramejskom desetom slovu Jod odgovara grčko slovo Jota. No grčko slovo Jota (Ι) nije nipošto najmanje u alfabetu; u aramejskom alefbetu, u kvadratnom pismu, najmanje slovo je Jod (י), i ono se piše kao 'crtica', titla. I to pokazuje da je grčki tekst nastao prevodom aramejskog predloška, Q-teksta.
Da je Q-tekst bio na aramejskom, odnosno u hebrejskom pismu zapisan, da je se zvao još i aramejsko Evandjelje po Mateju, kod nekih i Evandjelje po Jevrejima, te 'Evandjelje po Nazarenima i Ebonitima, svedoče mnogi crkveni bogoslovi prvih stoleća.
Hereziolog Irinej Lionski ukazuje u svome spisu 'Protiv jeresi' da ebioniti koriste Evandjelje po Mateju:
But the Ebionites use only that Gospel which is according to Matthew, and repudiate the Apostle Paul, calling him an apostate from the Law. (I, 26, 2)
For the Ebionites, who use only that Gospel which is according to Matthew, are convicted out of that very book as not holding right views about the Lord. (III, 11, 7)
Origen u Tumačenju Jovana (II; 12) pominje stih iz aramejskog Mateja gde Isus Duha svetog naziva svojom Majkom:
And if any accept the Gospel according to the Hebrews, where the Saviour himself saith, 'Even now did my mother the Holy Spirit take me by one of mine hairs, and carried me away unto the great mountain Thabor', he will be perplexed, ...
Eusebije Cezarejski (Istorija Crkve, III, 39, 17) citirajući Papija Hijeropoljskog, takodje ukazuje na aramejskog/hebrejskog Mateja:
He has also set forth (or expounded) another story, about a woman accused of many sins before the Lord, which the Gospel according to the Hebrews also contains
Ukazuje da je i Hegezip, koga citira, u svojim Sećanjima takodje koristio aramejskog Mateja:
Hegesippus made use in his Memoirs of the Gospel according to the Hebrews. (IV, 22, 8)
Ukazuje da i ebioniti, koji su se medju prvima odvojili od Pavlove grane hrišćanstva koriste aramejskog Mateja:
(The Ebionites repudiated Paul) and used only the Gospel according to the Hebrews, making but slight account of the others. (III, 27, 4)
I još:
And among them some have placed the Gospel according to the Hebrews which is the especial delight of those of the Hebrews who have accepted Christ. (III, 25, 5)
Epifanije Kiparski u Panarionu ukazuje da kompletnog aramejskog Mateja koriste i Nazareni:
They have the Gospel according to Matthew quite complete, in Hebrew: for this Gospel is certainly still preserved among them as it was first written in Hebrew letters. I do not know if they have even removed the genealogy from Abraham to Christ. (Jeres, 29, 9, 4)
Jeronim u Komentaru Poslanice Efešanima citira iz aramejskog Mateja:
As also we read in the Hebrew Gospel: 'And never, saith he, by ye joyful, save when ye behold your brother with love.' (V, 4)
U 'Slavnim muževima' (2), govoreći o Jakovu Pravedniku, on ukazuje da je dato Evandjelje preveo na grčki i latinski jezik:
Also the Gospel according to the Hebrews, lately translated by me into Greek and Latin speech, which Origen often uses, tells, after the resurrection of the Saviour:
On ukazuje (Ib. 3) da dati rukopis postoji i u cezarejskoj biblioteci, kasnije razorenoj:
Further, the Hebrew itself (or original) is preserved to this day in the library at Caesarea which was collected with such care by the martyr Pamphilus. I also had an opportunity of copying it afforded me by the Nazarenes who use the book, at Beroea, a city of Syria.
Postoje bezbroj pokazatelja da je najprotočniji spis u staroj Crkvi bilo aramejsko Evandjelje po Mateju. To je zapravo Q-tekst, Evandjelje po Dvanaestorici, tekst koji je preveden na grčki jezik, i koji je zatim pretrpeo mnoge redakcije, emendacije i interpolacije. Marko, Luka i Jovan izvedeni su iz aramejskog i grčkog Mateja. |
